INTERPOL VE KIRMIZI BÜLTEN KARARINA İTİRAZ
Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı, bilinen adıyla INTERPOL merkezi Fransa Lyon’da olan uluslararası bir teşkilattır. Teşkilatın tüzüğü 1954 yılında Viyana’da kabul edilmiştir.
INTERPOL adi suçlarla mücadele için kurulmuştur ve uluslararası yardımlaşma sağlamaktadır. Genel sekreterlik, genel kurul, milli merkez büroları ve danışmanlar adlı 4 birimi bulunan INTERPOL’un kendi bünyesinde polis bulunmamaktadır. INTERPOL üye devletlerin polis teşkilatları arasında işbirliği sağlamaktadır.
INTERPOL’ün kuruluş amacına tüzüğünün 2. maddesinde yer verilmiştir:
“Tüm Kriminal Polis Birimleri arasında, değişik ülkelerdeki yasalar çerçevesinde İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ışığı altında karşılıklı olarak en geniş düzeyde yardımlaşmayı sağlamak ve adi suçların önlenmesi ile bastırılmasına katkıda bulunacak kuruluşlar teşkil etmek ve bunları geliştirmektir.”
Bu amaçlar çerçevesinde INTERPOL’ün işlevi için oldukça önemli olan bir veri tabanı kurulmuştur. Bu veri tabanında üye devletlerle bilgi paylaşımı yapılmakta olup suçların önlenmesi ve suçluların yakalanması hususunda oldukça önemli bir sistemdir.
Öte yandan INTERPOL’ün çalışma sisteminde renklerle isimlendirilmiş bültenler ve difüzyon sistemi bulunmaktadır. Bültenlerden en çok karşılaşılan kırmızı bülten; bir yakalama müzekkeresini içermektedir. Kırmızı bülten ile yakalama, tutuklama, yer tespiti gibi işlemlerin uygulanması sağlanmaktadır. Kırmızı bülten üye ülkelerinin adli makamlarınca veya uluslararası mahkemelerce genel sekreterlikten talep edilir ve genel sekreterlik çıkarır. 5 yıl süreyle geçerlidir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise ülkelerin kolluk kuvvetleri diğer ülkelerin INTERPOL mercilerine mesaj göndererek yakalama talep eder. Bu mesaja ise difüzyon mesajı denmektedir.
INTERPOL KIRMIZI BÜLTEN VEYA DİFÜZYON MESAJINA İTİRAZ SÜRECİ
Öncelikle belirtmek gerekir ki INTERPOL tüzüğü en temelde insan haklarına dayanmakta ve insan haklarının gerektiği durumlarda süreç işletilmemekte veya iptal edilmektedir. Bu nedenle delillendirilmemiş, usulüne uygun olmayan, formu doğru doldurulmamış veya politik taleplerin işleme alınmaması gerekmektedir. Diğer yandan INTERPOL süreci, terör gibi ülkeden ülkeye değişen konularda da işletilememektedir. Yine de bazı ülkeler farklı çeşitli suçlamalar altında siyasi suçlular hakkında INTERPOL süreçlerini işletmeye çalışmaktadır.
Türkiye’de, İçişleri Bakanlığı’na bağlı Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde INTERPOL Daire Başkanlığı bulunmakta ve INTERPOL süreçleri bu daire aracılığıyla yürütülmektedir. Öte yandan INTERPOL süreçleri nedeniyle sınırdışı edilen ve iade edilen kişiler hakkında kurumlar arasında işbirliği yapılmakta örneğin Göç İdaresi aracılığıyla N-99 tahdit kodu sisteme işlenmektedir. Böylece kişinin sonradan yapacağı meşruhatlı vize başvuruları veya oturma izni gibi başvurularda bu konu karşısına çıkacaktır.
INTERPOL süreçlerindeki bir diğer önemli husus ise talep eden ülkenin yargı makamlarının adil ve demokratik standartlara uygun süreçler işletip işletmediğidir. Bu nedenle birtakım ülkeler, kişiler hakkında INTERPOL süreci işletip kırmızı bülten çıkarsa veya difüzyon mesajı gönderse dahi bu kararlara itiraz edilmelidir.
Bu itiraz süreci öncelikle kişiye ilişkin bilgilere erişim izni talep etmekle yapılmaktadır. Erişim izninin ardından bir dilekçe ile söz konusu karara itiraz edilir ve Genel Sekreterlik bu itirazı inceler. Bu itiraz dilekçesinin hukuki bir dil içermesi, teknik ve somutlaştırılmış olması ayrıca AİHM gibi uluslararası mahkeme içtihatlarının eklenmesi önemli olacaktır.
TÜRKİYE’DE INTERPOL SÜRECİ ETKİN MİDİR?
Türkiye’de gerek emniyet birimleri gerek de yargı birimleri INTERPOL sürecini etkin şekilde kullanmaktadır. EGM verilerine göre –2017 verilerine ulaşabildim– 82 kişi INTERPOL süreci ile iade edilmiş ve 13 kişi ise ülkemize iade edilmiştir. (EGM 2017 Faaliyet Raporu) Aşağıda pek çok Yüksek Yargı kararında INTERPOL sürecine ilişkin kararlar yer almaktadır:
“Emniyet Genel Müdürlüğünün interpol aracılığı ile konu hakkındaki yapmış olduğu araştırmaya verilen cevapta,…..SEBA M isimli geminin sahibinin ifadesine göre söz konusu geminin 31/01/2001 tarihinde Cezayir karasularında bulunduğu, adı geçen Türk şirketinden akaryakıt almadığı, MARC isimli geminin 12/03/2002 tarihinde Mersin Limanından fuel oil aldığı ancak satın aldığı şirketin A&B Pazarlama Sanayi Ticaret Ltd. Şti. nin değil B. TRADİNG SA olduğunun belirtildiği, fezlekede belirtilen diğer gemiler hakkında ise yazıda belirtilen tarihler arasında ya akaryakıt satın almadıkları ya da A&B şirketinden değil Baytur adlı şirketten satın aldıklarını ifade ettikleri, incelemeye konu gemilerin bazılarının yakıt türünde bazılarının miktarında farklılıklar olduğu, bu farklılığın tespit edilmesi üzerine sondaj usulü ile yapılan incelemede 23 geminin daha incelendiği yine bazılarının yakıt miktarında bazılarının ise türünde farklılıklar saptandığı, interpol aracılığı ile yapılan araştırmaya verilen cevapta bazı gemilerin kayıtlarda gözüken şirket yerine Baytur Trading SA adlı şirketten yakıt aldıklarını beyan ettikleri görüldüğünden söz konusu şirketin belirtilen adresinde araştırma yapıldığı, söz konusu adreste Anadolu Uluslararası Ticaret Taşımacılık A.Ş adlı şirketin bulunduğu, B. Trading SA adlı şirketin Cenova da faaliyet gösterdiğinin öğrenildiğini” Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 29.04.2014 tarihli ve 2013/12543 E., 2014/6809 K. sayılı kararı
“yazan ve beyanına göre kaçak yollarla Türkiye’ye giriş yaptığı anlaşılan sanığın, gerçek kimliğinin İnterpol aracılığıyla tespit edilmesi gerektiği gözetilmeden, kimliği tespit edilmeden sahte İkamet Tezkeresinde yazılı olan isme göre mahkumiyet kararı verilmesi” Yargıtay Kararı – 11. CD., E. 2013/4470 K. 2014/19433 T. 18.11.2014
“Genel Müdürlük tarafından 24/2/2016 tarihinde, İnterpol’ün difüzyon kararı nedeniyle 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 9. maddesi gereğince G-87 tahdit kodu girildiği ve Türkiye’ye giriş yasağının mevcut olduğu, nakil işleminin yapılamayacağı başvurucuya bildirilmiştir” Anayasa Mahkemesi Kararı – 2. B., B. 2017/38596 T. 19.10.2021
Öte yandan Adalet Bakanlığı tarafından yayınlanan Cezai Konularda Adli İşbirliği Rehberi eserinde Interpol sürecinin nasıl işletileceği yer almaktadır. Bu konuda söz konusu rehberden yararlanarak yazdığım, önemli gördüğüm bazı hususlar ise şöyledir:
-INTERPOL’e üye ülkelerle ilgili adli makamların yapacağı başvuru ve taleplerde “adli yardımlaşma süreci” işletilmemektedir. İçişleri Bakanlığı’na yazılacak ve kimlik bilgileri ile sebebi yazılı bir talepname ile süreç işleme alınmaktadır. (Müzekkerelerde Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’ne yazılması durumunda zaman kaybı söz konusu olacaktır.) Öte yandan Rehber’de yer alan ve aralarında Almanya ve Rusya’nın da bulunduğu bazı ülkeler bu süreç için adli yardımlaşma sürecinin işletilmesini talep etmektedir.
-Kırmızı bülten talebi soruşturma aşamasında (CMK 100 veya 248/5 uyarınca) Cumhuriyet Başsavcılıklarınca kovuşturma aşamasında mahkemelerce ve kesinleşen mahkumiyetler içinse yine Cumhuriyet Başsavcılıklarınca, kırmızı bülten formu doldurularak talep edilir.
-Kırmızı bülten talebine ilişkin formda açık kimlik bilgileri, olayların detayları ve tarihleri, mahkeme kararları varsa parmak izi yer mutlaka yer almalıdır.
AV. HALDUN BARIŞ
Yararlanılan Kaynaklar
Cezai Konularda Adli İşbirliği Rehberi, Adalet Bakanlığı, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Kasım, 2014, (https://diabgm.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2492019164244CEZA%C3%8E%20KONULARDA%20ADL%C3%8E%20%C4%B0%C5%9EB%C4%B0RL%C4%B0%C4%9E%C4%B0%20REHBER%C4%B0.pdf)
Çam, Ali Rıza. Adli Kolluk ve Bilişim. On İki Levha Yayıncılık, 2015
EGM 2017 Faaliyet Raporu, http://www.sp.gov.tr/upload/xSPRapor/files/Tm2LI+egm_17_fp.pdf
Sezer, Mehmet Siraç, İnterpol Mekanizmalarının Başta Suriye Olmak Üzere Bazı Arap Devletleri Tarafından Muhaliflerine Karşı Bir Araç Olarak Kullanılmasının Hukukiliği Sorunu, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIX, Y. 2015, Sa. 4
Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı ,https://polisdergisi.pa.edu.tr/uluslararasi-kriminal-polis-teskilati-interpol-1324-haber
Kaya, Sezgin, INTERPOL, EUROPOL Ve Uluslararası Terörizm, Güvenlik Stratejisi Dergisi, 1;2 https://gsd.msu.edu.tr/Content/sayilar/dokuman/GSD_2/GSD_2_122005.pdf,
