ÇİN MAHKEME SİSTEMİ
Çin hukuk sistemi 3 ana sistemden oluşmaktadır:
- En Yüksek / Yüksek Halk Mahkemesi (Yargıtay)
- Halk Mahkemeleri
- Özel Halk Mahkemesi
- En Yüksek Halk Mahkemesi (Yargıtay):
Yüksek Halk Mahkemesi, her türlü davayı dinlemekten, yargı yorumlarını formüle etmekten, her kademedeki yerel halk mahkemelerinin ve özel halk mahkemelerinin yargılama çalışmalarını denetlemekten, ulusal mahkemelerin yargı idaresini yasaya uygun olarak yönetmekten, ulusal mahkemelerin uygulanmasını yönetmekten ve koordine etmekten sorumludur.
- Halk Mahkemeleri:
Çin’in Halk Mahkemeleri sistemi dört düzeyde mahkemelerden oluşur; Temel Halk Mahkemesi, Orta Halk Mahkemesi, Yüksek Halk Mahkemesi ve En Yüksek Halk Mahkemesi (Yargıtay).
- Temel Halk Mahkemeleri:
• Yerel düzeydeki en düşük mahkemelerdir ve ilçelerde, kasabalarda ve belediyelerde bulunurlar.
• Küçük çaplı ceza davaları, medeni davalar ve ticari anlaşmazlıklar gibi daha basit davalara bakarlar.
• Genellikle davaların ilk görüldüğü yerdir ve temyiz başvuruları bir üst mahkemeye yapılır.
- Orta Halk Mahkemeleri:
• İl ve il düzeyindeki şehirlerde bulunur.
• Daha ciddi ceza davaları, büyük ticari anlaşmazlıklar ve karmaşık medeni davalar gibi daha önemli davalara bakar.
• Aynı zamanda temel halk mahkemelerinin verdiği kararlar için temyiz merciidir.
- Yüksek Halk Mahkemeleri:
• Eyaletlerde ve doğrudan merkez hükümetine bağlı büyük şehirlerde (örneğin Pekin, Şanghay) yer alır.
• Eyalet düzeyindeki ciddi ve karmaşık davaları ele alır.
• Orta halk mahkemelerinin verdiği kararlar için temyiz merciidir.
- Özel Halk Mahkemesi:
Özel mahkemeler, halk mahkeme sisteminin bir bileşenidir ve farklı düzeylerdeki yerel halk mahkemeleriyle devlet yargılama hakkını ortaklaşa uygular. Özel mahkemelerin yerel halk mahkemelerinden farkı aşağıdaki hususlarla belirtilmektedir:
1. Yerel mahkemeler idari bölümlere göre kurulan yargılama organları iken, Özel mahkemeler belirli kuruluşlarla veya davalarla ilgilenmek için belirli aralıklara göre kurulan yargılama organlarıdır;
2. Özel mahkemeler tarafından ele alınan davalar özel niteliktedir, bu da doğal olarak bu davaların yerel halk mahkemeleri tarafından yargılananlardan farklı olduğu anlamına gelir;
3. Özel mahkemelerin kurulması ve özel mahkemelerin personelinin atanması ve görevden alınması da yerel halk mahkemelerininkinden farklıdır. Örneğin, askeri mahkeme başkanı halk kongresi tarafından değil, SPC (Yargıtay) ve Merkezi Askeri Komisyon tarafından ortaklaşa atanır.
Özel mahkemeler arasında askeri mahkeme, deniz mahkemesi, demiryolu ulaşım mahkemesi, orman mahkemesi, tarım ıslah mahkemesi ve petrol mahkemesi bulunmaktadır.1
- Askeri Mahkemeler:
• Askeri personelin yargılanmasından sorumludur.
• Askeri suçlar ve disiplin ihlalleri gibi konularda karar verir.
• Çin Halk Kurtuluş Ordusu üyeleri arasında adaletin sağlanmasında önemli bir rol oynar.
- Demiryolu Taşımacılığı Mahkemeleri:
• Demiryolu taşımacılığı ile ilgili davalara bakar.
• Demiryolu güvenliği, taşımacılık anlaşmazlıkları ve demiryolu altyapısı ile ilgili hukuki meseleleri ele alır.
• Demiryolu sektöründe çalışanlar ve şirketler arasındaki anlaşmazlıkları çözer.
- Denizcilik Mahkemeleri:
• Denizcilik ve deniz taşımacılığı ile ilgili davalara bakar.
• Deniz taşımacılığı, gemi inşası, deniz sigortası, deniz çevresel zararları ve uluslararası deniz ticareti gibi konularda uzmanlaşmıştır.
• Çin’in önemli deniz ticaret merkezlerinde (örneğin, Şanghay, Guangzhou) bulunur.
- Fikri Mülkiyet Mahkemeleri:
• Fikri mülkiyet hakları ile ilgili davalara bakar.
• Patentler, ticari markalar, telif hakları ve ticari sırlar gibi konularda ihtisaslaşmıştır.
• Çin’in büyük şehirlerinde (örneğin Pekin, Şanghay, Guangzhou) bu tür mahkemeler bulunmaktadır.
Çeviren ve derleyen: Feyzanur Öner
Kaynakça:
Çin Halk Cumhuriyeti Yüksek Halk Mahkemesi. (2015, 16 Temmuz). Tanıtım. China Court. Erişim adresi: https://english.court.gov.cn/2015-07/16/c_769578_2.htm
Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi. (2017, 8 Kasım). Çin’in yargı sistemi. Çin Hükümeti. Erişim adresi: https://www.gov.cn/guoqing/2017-11/08/content_5238058.htm
Wikipedia. (tarih yok). Çin Halk Cumhuriyeti Yüksek Halk Mahkemesi. Erişim adresi: https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%8D%8E%E4%BA%BA%E6%B0%91%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD%E6%9C%80%E9%AB%98%E4%BA%BA%E6%B0%91%E6%B3%95%E9%99%A2
Wikipedia. (tarih yok). Çin Halk Cumhuriyeti Mahkemelerinin Listesi. Erişim adresi: https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%8D%8E%E4%BA%BA%E6%B0%91%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD%E6%B3%95%E9%99%A2%E5%88%97%E8%A1%A8
1 Çin Halk Cumhuriyeti Yüksek Halk Mahkemesi. (2015, 16 Temmuz). Tanıtım. China Court. Erişim adresi: https://english.court.gov.cn/2015-07/16/c_769578_2.htm
