شرکت‌های سهامی یکی از موسساتی است که در نقطه کلیدی حیات تجاری قرار دارد. با ایجاد مفهوم شرکت سهامی، حیات تجاری توسعه یافته و شرکت‌ها رشد کرده‌اند. بطوری که ارزش برخی شرکت‌ها به رقمی بالاتر از ارزش برخی دولت‌ها رسیده است. از سوی دیگر، با به وجود آمدن چنین شرکت‌های بزرگی، ریسک‌های حقوقی و اقتصادی زیادی نیز پدیدار شد. مدیریت این ریسک‌ها نه تنها از نظر توسعه اقتصادی و رشد شرکت‌ها، بلکه از نظر حفظ حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی نیز بسیار حائز اهمیت است. اینجاست که مفهوم “کمپلیانس” به عنوان یکی از ابزارهای “حقوق پیشگیرانه” روبرو می‌شویم.

در دکترین مربوط به معادل مفهوم کمپلیانس در زبان ترکی پیشنهادات زیادی از جمله (سازگاری “uyum”، سازگاری و هماهنگی سازمانی “kurumsal uyum” و سنخیت “uygunluk”) وجود دارد. برای مثال، پرفسور دکتر حسن پولاشلی برای مفهوم “کمپلیانس” از واژه “uyum” (1)، یعنی سازگاری استفاده می‌کند. از سوی دیگر دکتر توغچه نعمت یاشار نیز برای معادل این کلمه مفهوم “kurumsal uyum” (2)، سازگاری سازمانی را بکار می‌برد.

کمپلیانس یک کلمه انگلیسی با ریشه لاتینی است و مأخوذ از واژه لاتینی “کمپلِره” (3) می‌باشد. کمپلیره به معنای “حاوی تمامی قسمت‌ها، عاری از هیچ چیز و مکمل” می‌باشد. اگر چه در اکثر مقاله‌ به ریشه انگلیسی این واژه پرداخته می‌شود، اما به نظر می‌رسد، اصل لاتینی کلمه برای درک بهتر معنای واقعی مفیدتر است.

در حقوق شرکت‌ها، کمپلیانس به معنی سنخیت و سازگاری شرکت‌ها با قوانین مربوط به شرکت‌ها و نیز با مقررات داخلی موسسه تنظیم گردیده است. این اصطلاح بیشتر در کشورهای غربی که حقوق شرکت‌ها در آن‌ها توسعه یافته‌تر است، بکار برده می‌شود. برای مثال، در کشوری مانند ایالات متحده آمریکا، اکثریت شرکت‌های سهامی از خدمات “کمپلیانس” بهره می‌گیرند.

به طور خلاصه کمپلیانس؛ ساختار، سازماندهی و فعالیت‌های یک شرکت را از نظر سازگاری یا عدم سازگاری با اصول جهانی، قوانین، مقررات داخلی شرکت‌ و اصول مدیریت مطلوب را مشخص می‌کند. هدف از کمپلیانس این است که علت عملکرد غیر قانونی و مراحل و فرایند بروز این تخلف را مشخص کرده و نشان دهد که آیا در فعالیت‌های شرکت، مغایرتی با مقررات وجود داشته و یا آیا در انجام وظایف قانونی اهتمام لازم به عمل آمده است یا خیر.

کمپلیانس به عنوان یک رابطه وکالتی (4)، بیشتر از سوی حقوقدانان انجام می‌گیرد. موسسه‌ای که خدمات کمپلیانس ارائه می‌کند، بایستی با دقت و اهتمام خاصی فعالیت نماید. زیرا در غیر اینصورت مسئولیت بزرگی بر عهده آن خواهد بود. موسسه ارائه دهنده خدمات کمپلیانس پس از عقد قرارداد، به بررسی کامل و کلی شرکت پرداخته و گزارش سازگاری/سنخیت تهیه می‌کند. در صورت وجود کم و کاست، پیشنهاداتی برای رفع مشکلات ارائه می‌نماید.

هدف اصلی خدمات کمپلیانس، تأمین امنیت حقوقی شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران است. این خدمات علاوه بر اینکه گامی پیشگیرانه برای مواجه نشدن با دعاوی و روند قضایی طولانی مدت می‌باشد، در عین حال موجب جلب اعتماد سرمایه‌گذاران به شرکت‌ها می‌شود. سازگاری با قوانین و مقررات و داشتن ساختاری سالم به ویژه برای شرکت‌هایی که به مردم عرضه شده و در بازار بورس فعالیت دارند، حائز اهمیت زیادی است. خدمات کمپلیانس کمک می‌کند که قبل از وارد شدن خسارات جدی، تدابیر لازم برای مقابله با آن اتخاذ شود. ترویج فرهنگ کمپلیانس در میان شرکت‌های کشورمان، گام بسیار مهمی خواهد بود.

                                                                                               خلدون باریش

                                                                                               وکیل کارآموز

برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید:

1. پرفسور حسن پولاشلی، اصول کلی حقوق شرکت‌ها، چاپ هفتم، انتشارات عدالت.
2. دکتر توغچه نعمت یاشار، اصطلاح “کمپلیانس” و تطبیق آن در شرکت‌های ثبت شده در بازار بورس، پایان‌نامه.
3. پروفسور هیروکیو فوروتا، Origins and History of Compliance, Faculty of Law, Chuo University, (https://yab.yomiuri.co.jp/adv/chuo/dy/research/20160929.html)، (تاریخ دستیابی، آوریل 2021)
4. پرفسور دکتر علی پاسلی، مفهوم “کمپلیانس” در قانون شرکت‌های سهامی و تاثیر آن بر سیستم مسئولیت